-
ArkeolojiaFandalinana ny Soratra Masina, Boky 1
-
-
Ny Vato Moabita no anisan’ny tena miavaka amin’ireo zavatra voalohany hitan’ny mpikaroka tany atsinanan’i Jordana. (SARY, Boky 1, p. 325) Hita tao Dhiban avaratry ny Lohasahan’i Arnona izy io tamin’ny 1868, ary mirakitra ny fitantaran’i Mesa mpanjaka moabita ny fikomiany tamin’ny Israely. (Ampit. 2Mp 1:1; 3:4, 5.) Hoy izy: “Izaho (no) Mesa, zanak’i Kemosy-[...], mpanjakan’i Moaba, Dibonita ... Nampietry an’i Moaba nandritra ny taona (a.b.t.: andro) maro i Omry mpanjakan’ny Israely, satria tezitra tamin’ny taniny i Kemosy [andriamanitr’i Moaba]. Nanahaka [an’i Omry] koa ny zanany ka niteny hoe: ‘Hampietry an’i Moaba aho.’ Tamin’ny androko izy no nilaza (izany), nefa resiko izy sy ny fanjakany, ary ringana mandrakizay ny Israely! ... Hoy i Kemosy tamiko: ‘Mandehana, alao amin’ny Israely i Nebo!’ Nandeha alina àry aho, ary niady taminy nanomboka tamin’ny mangiran-dratsy ka hatramin’ny mitataovovona. Resiko izy ary naripako daholo ny olona rehetra. ... Nalaiko tao koa ireo [fanak’i] Yahveh ka notaritiko nankeo anoloan’i Kemosy.” (Soratra Momba An’i Israely sy ny Tany Manodidina Azy, nataon’i J. Pritchard, 1974, p. 320) Sady misy ny anaran’i Omry mpanjakan’ny Israely ilay vato, no misy ny Litera Efatra na ny anaran’Andriamanitra eo amin’ny andalana faha-18.
-
-
DibonaFandalinana ny Soratra Masina, Boky 1
-
-
Taoriana kelin’ny nahazoan’ny Israelita an’ilay faritra, dia ny fokon’i Gada no nonina teo ary “nanorina [na nanorina indray] an’i Dibona.” Toa izay no nahatonga an’ilay anarany hoe Dibona-gada, izay anisan’ny toerana nitobian’ny firenen’Israely. (No 32:34; 33:45, 46) Anjara lovan’ny fokon’i Robena anefa i Dibona. (No 32:2, 3; Js 13:8, 9, 15-17) Azo inoana fa nijaly ny tao Dibona rehefa nihanahery ny Moabita, tamin’ny andron’i Eglona Mpanjaka, ka tsy nitsahatra izany raha tsy nandresy an’i Moaba i Ehoda Mpitsara. (Mpts 3:12-30) Milaza ny 2 Mpanjaka 3:4, 5 fa nikomy tamin’ny Israelita i Mesa mpanjakan’i Moaba, taonjato maro tatỳ aoriana, ‘raha vao maty i Ahaba.’ Tsy lazain’ny Baiboly hoe naharitra firy taona io fikomiana io. Azo inoana fa lasan’i Mesa tokoa ny tanàna israelita maromaro ka nataony anisan’i “Karhah”, araka ny fireharehany teo amin’ilay Vato Moabita. Milaza anefa ny Soratra Masina fa resy tanteraka i Moaba, rehefa nifanandrina tamin’ny tafiky ny Israely sy Joda ary Edoma nitambatra.—2Mp 3:4-27.
-